Geçen yıldan bu yana artan enflasyonla birlikte paranın değerindeki düşüş, satın alma gücünü de yerle bir etti. Rakamlar, etiketler, fiyatlar ve zamlar birbirine karışırken, enflasyondaki ivmenin yanı sıra, Rusya’nın Ukrayna’ya karşı yürüttüğü savaşla birlikte yükselen küresel enflasyona bir darbe daha eklenen varlık fiyatlamaları oldu. Savaş ortamında küresel piyasalar karışınca madeni paraların fiyatı sadece petrolün değil metal fiyatlarının da üzerindeydi. O dönemde çok tartışılan masraflar ve ardından piyasalarda da konuşulan ‘madeni para yok’ telaffuzu, bir esnafın bozuk para telaffuzuyla Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati tarafından da fark edildi. Darphane müdüründen itiraf niteliğinde bir açıklama geldi.
Birkaç ay içinde kurdaki yükselişe Rusya-Ukrayna savaşının küresel emtia fiyatları üzerindeki etkisi de eklendiğinde madeni paralar astarları nedeniyle değer kazandı.
1 TL’nin değerinin 3 katına çıktığı muhalefet tarafından belirtilirken, Darphane de açıklama yaptı.
2022 yazında çarşılarda, çarşılarda ve pazarlarda çokça konuşulan konulardan biri de madeni paraların yokluğuydu. Hatta bir dönem hurdacıların alaşım halindeki metallerin maliyetine madeni para topladıkları söylentisi bile vardı.
Paradaki alaşımlarla oynayarak maliyet düşürme sürecini “kurtarma” olarak adlandırmak yerine, ekonomik teorem “yolsuzluk” olarak adlandırdı.
“Kağştırma”nın gerçek anlamı, “(bir şeyi başka bir maddeyle) karıştırmak” idi.
Osmanlı Devleti’nde ilk tecdid-i sikke (madeni paranın ölçeğini ve ağırlığını küçültme) uygulaması ilk defa 1444 yılında, Fatih Sultan Mehmet döneminde uygulanmıştır.
Daha sonra özellikle ganimet ödemelerinde tedirginlik yaratan bu uygulama,
Enflasyonlu çalışmalarda “shrinkflasyon” olarak da adlandırılır.
Shrinkflasyon, bir eserin yükünü azaltma ve fiyatını değiştirmeden maliyetinden “tasarruf etme” sistemidir.
Merkez Bankası’nın lügatinde “senyoraj” geliri var, yani devlet para basma maliyeti ve giderinin ortasındaki farktan gelir sağlıyor.
Yukarıda da görebileceğiniz gibi enflasyonun neden olduğu bu kayıp ve bunu açıklayan Darphane Genel Müdürü sadece uzmanların ilgisini çekmiyor.
Sosyal medyada insanları güldürürken düşündürücü tepki ve yorumlara neden olan israf,
Bir yandan tarihi hafızalara taşıyor.
Daralma gibi uygulamalar parada geçerli,
Geçerli olmamakla birlikte, enflasyon nedeniyle paranın değerini düşürmeye yönelik açıklamalar,
Gülelim mi ağlayalım mı diye sorgulattı bana.
Madeni paraların hafifletilmesi hakkında ne düşünüyorsunuz?
Ekonomistlerin dediği gibi bu zina mı?
Darphane genel müdürünün dediği gibi maliyet kurtarma mı? Yorumlarınızı bekliyoruz.
